Bijen Helpen met 12 Top Tips

De bijen hebben jouw hulp nodig! Of je nu een grote of kleine tuin hebt, of misschien gewoon een balkon, overal is er een mogelijkheid om een bijvriendelijke tuin te maken.

Hommel drinkt nectar van cosmos, daar help je bijen mee.

Inmiddels weet iedereen dat het niet goed gaat met de bijen. En dat terwijl bijen essentieel zijn voor ons voortbestaan. En zeg nou zelf, het oogt toch ook gewoon gezellig om ze rond te zien zoemen in je tuin.

Hoe klein of groot je tuin ook is, weet dat er overal de mogelijkheid is om bijen te helpen.

👆 Klik op de titels en spring automatisch naar dat hoofdstuk.

Verschillende bijensoorten

Als je bijen wilt helpen is het goed om te weten dat er heel veel verschillende bijensoorten zijn met allemaal hun eigen voorkeuren en leefwijze. In Nederland zijn er ongeveer 360 verschillende bijensoorten die onderverdeeld zijn in drie categorieën:

Honingbijen - 1 soort
Solitaire bijen - ong. 340 soorten
Hommels - ong. 20 soorten

In Nederland zijn 340 solitaire bijen, 20 hommels en slechts 1 honingbij.

Sommige bijen zijn qua voedsel kieskeuriger dan andere bijen. Generalisten bezoeken meerdere plantensoorten voor nectar en pollen en zijn daarmee iets minder kwetsbaar. Specialisten zijn afhankelijk van een klein aantal verschillende planten en worden daardoor vaker met uitsterven bedreigd.

Het is dus onmogelijk om specifieke planten aan te wijzen waarmee je alle bijen in één keer kunt helpen. De oplossing is om zoveel mogelijk verschillende bijenplanten in je tuin te gebruiken. Zo is er voor iedere bij wat wils.

Als je de bijen in jouw buurt wilt laten zoemen van blijheid dan is het slim om rekening te houden met 3 essentiële aspecten: voedsel, water en beschutting of een plek om te nestelen.

En heb je nou niet veel buitenruimte tot je beschikking? Geen zorgen!

Bijen kennen geen tuingrenzen en kunnen prima bij de buren nestelen en bij jou van de nectar en pollen snoepen. Zo heeft ook het uitvoeren van slechts 1 van de tips in dit artikel al nut.

Hou je vast, dan zoemen we samen door de tips!

Voedsel

Allereerst is het goed om te weten dat bloemen zowel pollen (ook wel stuifmeel geheten) als nectar aanmaken. De ene bloem maakt wat meer nectar aan, de andere bloem weer wat meer pollen. Maar beiden fungeren als voedsel voor onze geliefde bijen.

Pollen

Pollen zijn de veelal gele korrelige deeltjes van de meeldraden van een bloem. Je ziet deze gele klompjes ook wel verzameld rondom de pootjes van hommels. Pollen zijn de mannelijke deeltjes van een bloem waarmee andere bloemen bestoven kunnen worden.

Nectar

Nectar is een suikerrijke vloeistof dat door planten geproduceerd wordt om bijen en andere insecten te lokken om de bloem te bestuiven. De samenstelling van de nectar verschilt per plantensoort en wordt ook op verschillende momenten van de dag geproduceerd.

Hierdoor trekken verschillende bloemen ook specifieke soorten bestuivers aan. Een Lelie, Tabaksplant en Toscaanse Jasmijn komen bijvoorbeeld ‘s avonds helemaal tot leven waarbij ze alle drie heerlijke geuren afscheiden. De geuren van de nectar lokken nachtvlinders (motten) naar de bloemen.

1. Plant ‘enkel’ bloemige bloemen

Let erop bij het kiezen van bijenplanten dat je soorten kiest met ‘enkele’ bloemen, zoals bijvoorbeeld een Crocus. Op de foto kun je goed zien dat de bloem wijd open staat, weinig bloemblaadjes heeft en heel veel meeldraden met pollen heeft waar de bijen gemakkelijk bij kunnen.

Crocus is een echte bijenplant en een schoolvoorbeeld van een enkelbloemige bloem.

Daarnaast zijn er ook zogeheten cultivars. Deze bloemen zijn gericht gekweekt om zo mooi mogelijk te zijn voor ons mensen. De voedselvoorziening van de bloemen heeft hierbij vaak moeten wijken voor wat wijzelf mooi vinden. Bij deze cultivars zie je daardoor geregeld ‘dubbele’ bloemen, zoals bijvoorbeeld de klassieke (rode) Rozen en Dahlia’s.

Bijen help je niet met dubbelbloemige bloemen zoals deze Dahlia 'Pink Magic'

Mooi is ‘ie zeker, deze Dahlia ‘Pink Magic‘! Maar de bijen in de tuin laten ‘m links liggen. Voor hen is deze Dahlia niets anders dan een steen, om maar iets te noemen. Door de ‘dichte‘ bloem valt er geen voedsel te halen. De pollen en nectar zijn onbereikbaar in dit soort bloemen. Daarbij is het ook nog eens zo dat er überhaupt minder pollen aanwezig zijn. De extra bloemblaadjes komen namelijk voort uit de originele meeldraden.

Kortom, gebruik planten waarvan je het hart kunt zien als voedselbron voor de bijen. Als jij het hart kunt zien, dan kunnen de bijen dat ook!

In de onderstaande blog ontdek je een hele rits bijenplanten (allemaal enkelbloemig!) waar je jouw bijen eens goed mee kunt verwennen!

12 Langbloeiende Planten voor Hommels en Bijen

2. Plant een variatie aan bloemen en bloemvormen

Een van de eenvoudigste manieren om je tuin aantrekkelijk te maken voor bijen is door er bloemen in te groeien die rijk zijn aan pollen en nectar. Vaste planten zijn daarvoor zeer geschikt, maar vergeet niet dat er ook bloeiende struiken en bomen zijn waar je de bijen mee helpt. Een van die populaire struiken onder bijen is de vroege lentebloeier Prunus spinosa (Sleedoorn).

Prunus spinosa (Sleedoorn) is een gewaardeerde voedselbron voor bijen in de vroege lente.

Vergeet ook niet om inheemse bloemen toe te voegen in je tuin. Dit zijn soorten die van nature voorkomen in ons land. Inheemse planten zijn bijzonder waardevol voor je tuin. Ze zijn beresterk omdat ze helemaal aangepast zijn op de groeicondities van het land en de regio. In een notendop betekent dit dat het hele makkelijke planten zijn om te groeien in je tuin.

Maar nog belangrijker is dat bijen (maar ook andere insecten) samen met deze planten zijn geëvolueerd. De samenwerkingen tussen plant en insect zijn vaak zo innig, dat ze zonder elkaar niet kunnen bestaan. Dat klinkt dramatisch… en dat is het ook! Als je zo veel mogelijk bijen wilt helpen doe je er dus goed aan om zo veel mogelijk verschillende (inheemse) planten in je tuin te groeien.

Een interessant voorbeeld van een inheemse bijenplant is Echium vulgare (Slangenkruid). Hoewel zijn naam niet heel aantrekkelijk klinkt is het een geliefde plant bij veel bijensoorten en is ook nog eens een plaatje om te zien.

Echium vulgare (Slangenkruid) is een bijenplant — **Echium vulgare (Slangenkruid) is een echte bijenplant**

Bekijk meer voorbeelden van inheemse soorten die niet misstaan in jouw (sier)tuin:

Bekijk ze hier

3. Zet je tuin zo lang mogelijk in bloei

Als er geen bloemen zijn dan verhongeren de bijen. Zo simpel is het.

Bij het maken van een bijvriendelijke tuin is het dus aan te raden om geen ‘gaten’ tussen bloeiperioden te laten vallen. Juni is een beduchte maand die precies tussen de twee pieken van het tuinseizoen in valt waarin minder bloemen bloeien. De eerste piek is in mei, de andere in augustus.

Let dus bij je plantenselectie extra op voldoende bloeiende planten voor de maand juni. Plant bijvoorbeeld Beemdooievaarsbek, Salvia en Tijm.

Wilg bloesemt in maart-april en is een hele belangrijke voedselbron voor bijen in het voorjaar. — Een Hommelkoningin drinkt van de nectar van wilg. Een belangrijke voedselbron in het voorjaar.

Ook in februari is het opletten geblazen. Want ookal is het nog hartje winter, toch worden in deze maand al de eerste hommels gespot. Door het veranderende klimaat en bijbehorende verhoogde temperaturen worden de eerste bijen van het jaar namelijk steeds eerder wakker uit hun winterslaap. Grote kans dat de bijen die je dan spot hommel koninginnen zijn. Zij ontwaken eerder dan de rest van het hommelvolk om te zoeken naar nestplaatsen. En je raad het al, na zo’n lange winterslaap hebben ze honger.

Help de bijen dus van het vroege voorjaar tot het late najaar met de bijenplanten die je vind in deze blogs:

Leef je uit met combineren en help daarmee zo veel mogelijk bijensoorten!

4. Groei fruitplanten en laat vruchten hangen voor de bijen

Met een fruitboom of -struik maak je iedereen blij: zowel jezelf als de beestjes in de tuin! Kijk eens naar het toevoegen van peren, appels, pruimen, druiven, kersen, blauwe bessen en/of vijgen in je tuin. In de lente zijn de bloemen gewilde voedselbronnen voor menig bijenvolk. Met de kersenboom als toppunt. Ooit al eens in de buurt van een bloeiende kersenboom geweest? Je weet niet wat je hoort joh! Het gezoem is zo intens dat je amper doorhebt dat het van die honderden bijen uit die kersenboom boven je komt.

Maar daar houdt het natuurlijk niet op. Want nadat alle nectar gegeten is en de pollen verspreid zijn begint de groei van de vruchten. En die zoete vruchten zorgen in het najaar voor een tweede voedselronde. Opengebarsten, rottend fruit trekt een scala aan insecten. Niet alleen bijen, maar ook vlinders zijn er verzot op.

Kijk dus eens of er nog een fruitboom of -struik in je tuin past. En wanneer de dagen weer korter worden en het fruit groot en zachter aan de boom hangt, deel er dan een paar met de wilde bijen in je tuin. Ze zullen ervan smullen!

Water

Water is essentieel voor alle beestjes in je tuin. Bijen zijn daarbij geen uitzondering.

Heb jij een vijver in de tuin? Ja? Wat goed!

Al zie je ze tegenwoordig helaas steeds minder vaak. En in de jaren 90 waren vijvers nog zo hip. Herinner je de zwemvijvers nog die destijds aan momentum wonnen? Tegenwoordig zijn al die vijvers vaak dichtgegooid. Een vijver wordt ongewenst gevonden met kleine kinderen of gewoon gezien als ‘veel werk’, terwijl dat laatste wat mij betreft een misvatting is.

5. Maak een (mini) vijver

De bijen in mijn eigen stadstuin weten inmiddels de weg naar mijn mini terrasvijver te vinden. Ze landen dan op de rand van de oude wijnton (die nu dienst doet als vijver), om te drinken van het water dat op de rand ligt. Ook landen ze op de zijkanten van de ton om te drinken van het oppervlakkige water dat minimaal uit de spleten van het hout sijpelt.

De bijen in mijn tuin zijn zeker op hete zomerdagen te vinden rondom deze terrasvijver.

6. Plaats speciale waterschaaltjes

Een (terras)vijver aanleggen is een enorme magneet voor alle wilde tuindieren. Maar om specifiek de bijen te kunnen helpen aan water hoef je geen hele vijver aan te leggen.

Bijen zijn namelijk helemaal niet op zoek naar een vijver met veel open water. In een vijver -hoe klein ook- kunnen bijen gemakkelijk ten prooi kunnen vallen aan vissen, kikkers en vogels of gewoon verdrinken in het water zelf.

De pientere bij waagt zich daar dus niet aan!

Bijen helpen met schaaltjes water waar de bijen veilig kunnen drinken.

Een goed alternatief is het neerzetten van een plat waterschaaltje. Leg dat schaaltje vervolgens helemaal vol met knikkers, steentjes of een theedoek. Zo voorkom je dat de bijen die je juist wilt helpen perongeluk verzuipen.

Beschutting en nestelen

Naast voedsel en water hebben bijen ook plekjes nodig waar ze beschutting vinden en kunnen nestelen. Nu vinden bijen die beschutting onder anderen in grote openstaande bloemen, zoals de Alcea rosea, waarin je op de foto hieronder uit mijn tuin ziet.

Drie slapende Akkerhommels in de openstaande bloem van de Alcea rosea (Stokroos).

Ja, dat zie je goed! Dat zijn 3 hommels in diepe slaap na een uitgebreide kroegentocht langs de nectarbarren. Bijzonder schattig, niet?

7. Plaats bijenhotels

Met het ophangen van een bijenhotel in je tuin creëer je snel en eenvoudig een beschutte plek voor de bijen. Bijenhotels zijn tegenwoordig hartstikke populair en op menig plek te krijgen.

Maar let op met het aanschaffen van bijenhotels. Want het ene hotel is het andere niet. In dit artikel van de Vlinderstichting wordt haarfijn uitgelegd waar een goed bijenhotel aan zou moeten voldoen.

Solitaire bijen maken gebruik van de holle ruimtes in een goed bijenhotel om uit te rusten en larven in groot te brengen. Wellicht heb je dat al wel eens gezien: die afgedichte holletjes. In zo’n holletje vormt zich nieuw leven. Zomaar in jouw tuin!

Met een bijenhotel creëer je extra beschutting en nestruimte in je tuin.

Mooi hè? Daar help je de bijen pas mee.

8. Laat uitgebloeide bloemen en grassen staan in winter

Uitgebloeide bloemen in je tuin laten staan om beschutting te creëren en daarmee bijen te helpen.

Ofwel: tuinier eens wat minder!

Hou de tuin ‘s winters een beetje rommelig door afgestorven planten te laten staan en niet weg te snoeien. De afgestorven plantstengels en zaadhoofden zijn perfecte plekken voor bijen om in te schuilen en overwinteren. Afgestorven takken en stengels van braam, vlier en riet zijn goede nestelplaatsen. Het zachte merg in de stengels knagen bijen zoals behangersbijen, metselbijen en maskerbijen gemakkelijk weg. Naast deze 3 zijn er nog ongeveer 57 Van de 350 bijensoorten in Nederland die een overwinterplek zoeken als deze. Dat zijn er heel wat die je een potentiële plek kunt bieden.

Zodra het weer lente is, de nieuwe planten opkomen en de bijen wakker worden, kun je het afgestorven plantmateriaal dat je in de wintermaanden hebt laten staan weer veilig wegsnoeien. De bijen zijn dan inmiddels alweer vertrokken uit hun winternestje.

9. Laat stukjes zandbodem onaangeraakt

Een Zandbij klimt uit haar nest in de grond.

Door je borders bewust niet op te ruimen in de winter kun je dus al 60 van de 250 wilde bijen aan een overwinterplek helpen. Maar al die andere bijensoorten dan? Hoe overwinteren zij dan?

Het zal je wellicht verbazen, maar het meerendeel van de wilde bijen nestelt in de grond. Een fraaie 250 van de 350 wilde bijensoorten graaft tunnels van zo’n 30 tot 40cm diep om daar de winter in door te komen. Dat is diep genoeg om de vorst slim af te zijn.

Als je genoeg ruimte hebt, hou dan eens een stukje in je tuin vrij ruig. Als je de grond kunt zien, prima. De wilde bijen vinden deze plekjes vanzelf en graven er een klein thuis in uit.

Klimopbijen kruipen in en uit hun nest in de grond.

10. Groei ‘wollige’ planten

In Nederland hebben we een aantal wilde bijen die de ‘wol‘ van wollige planten oogsten om hun nestjes mee te maken. Het is een aandoenlijk gezicht om een grote wolbij, tweelobbige wolbij, kleine wolbij of zwartpootwolbij zorgvuldig de witte haartjes van een stengel te zien schrapen. Met een bolletje wol vliegen ze naar hun nest, waar ze er een warm bed van maken.

Help de wolbijen door een paar wollige planten aan je tuin toe te voegen, zoals Stachys byzantina (Ezelsoor) en Verbascum soorten.

Wolbijen knippen de haartjes van wollige planten af en draaien er een bolletje van.

Stachys byzantina (Ezelsoor) is een populaire soort onder Wolbijen.

11. Stapel houtblokken, takken en stenen op

Naast bijenhotels op te hangen en stukjes zandgrond open te houden is er nog een derde manier om de bijen te helpen aan beschutting. Bijen waarderen namelijk ook de ruimten tussen gestapelde houtblokken, takken en stenen. Vul de tussenruimten losjes op met takjes, mos en bladeren en je hebt zo je eigen natuurlijke bijenhotel. Een prima plek voor bijen om te schuilen tegen de regen en tegelijkertijd ook een broedplaats.

De wolbijen waar ik zojuist over schreef, hebben zelfs liever deze plekken als nestruimte dan die van een bijenhotel. De plekken tussen houtblokken en stenen zijn toch vaak iets ruimer.

Naast houtblokken is steen ook een interessante nestelplek voor bijen. Meer dan hommels hebben solitaire bijen warmte nodig om te kunnen functioneren. Steen warmt snel op en houdt warmte goed vast. Ideaal dus! Wil je misschien een muurtje bouwen in je tuin? Kijk dan eens naar de dry stone walls uit Engeland. Deze worden zonder cement gebouwd en zitten vol met open voegen. Zo heb jij je muurtje en de bijen hun slaapplek!

12. Hou je hele tuin gif-vrij!

Tot slot de laatste, maar misschien wel de meest belangrijkste tip om bijen te helpen:

Gebruik géén gif in je tuin!

Het kan niet vaak genoeg gezegd worden. Nu zijn er ook bestrijdingsmiddelen tegen plagen te koop die claimen natuurvriendelijk of eco te zijn. Maar geloof mij, dat bestaat niet. De effecten van het gebruik van pesticiden in de tuin én in de kweek van tuinplanten zijn desastreus. Wat die effecten precies zijn ontdek je in het artikel hieronder.

Een dode bij op zijn rug. — **Hoe jij Onbedoeld Wilde Bijen Helpt Uitsterven**

En lees hoe je een ramp in je tuin voorkomt 👇

Ontdek het hier

Als je plagen wilt bestrijden raad ik je aan om ecologisch te gaan tuinieren. Met ecologisch tuinieren maak je gebruik van de natuurlijke vijanden om plagen te bestrijden. En dat is nog veel effectiever ook!

Geen gif gebruiken dus, maar moedertje natuur.